"ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΑΛΛΑ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΨΕΜΑΤΑ"

Η ιστορία του «παραμυθιού» χάνεται στα βάθη των αιώνων αντανακλώντας την πορεία των λαών και του πολιτισμού τους. Το παραμύθι πλάθεται από τον κόσμο του θαυμάσιου και του μαγικού και δεν υπόκειται καθόλου σε όρους πραγματικής ζωής, προσαρμόζεται όμως τελείως στο περιβάλλον, στα ήθη, στα έθιμα και στους μύθους των λαών. Δεν έχει χαρακτήρα διδακτικό ή συμβουλευτικό, έχει όμως ηθικό: στο τέλος του παραμυθιού, έρχεται η λύση, η δικαίωση του καλού ενάντια στην αιώνια μάχη με το κακό. Πόσοι από εμάς, ανατρέχοντας στην παιδική μας ηλικία, δεν θυμόμαστε τα αγαπημένα μας πρόσωπα να μας διηγούνται παραμύθια με δράκους και νεράιδες, με ξωτικά και κακούς λύκους. Πόσο αθώες είναι όμως αυτές οι ιστορίες, που παρασύρουν στο φανταστικό τους κόσμο παιδιά από τόσο μικρή ηλικία?

Τα παραμύθια, αντανακλούν και τα καταγράφουν τις τρέχουσες κοινωνικοπολιτικές, πολιτιστικές και ηθικές αξίες της κάθε κοινωνίας στη διάρκεια των χρόνων. Αποτελούν ένδειξη της λειτουργίας κάθε κοινωνίας και της σχέσης μεταξύ των ανθρώπων. Αναπαράγουν τα κοινωνικά στερεότυπα, τις κοινωνικές νόρμες και ενισχύουν τις υπάρχουσες προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες. Από τα πιο κλασικά μοτίβα που συναντάμε στα παραμύθια, είναι αυτό της «Σταχτοπούτας» : η ορφανή και φτωχή κοπέλα, που περιμένει τον πρίγκιπα να έρθει και να τη σώσει από τη μίζερη και δύσκολη ζωή της. Κυριαρχεί το πατριαρχικό μοντέλο, όπου ο άντρας είναι ο δυνατός, αυτός που φέρνει το «ψωμί» στην οικογένεια, ενώ η γυναίκα υπομένει στωικά τη μοίρα της και γίνεται έρμαιό της.

Με μια πρώτη ανάγνωση ίσως αυτές ερμηνείες να φαντάζουν υπερβολικές. Αν όμως κάποιος αναλογιστεί σε ποιους απευθύνονται τα παραμύθια, τότε τα πράγματα περιπλέκονται και αποκτούν διαφορετικό νόημα. Τα μικρά παιδιά ρουφάνε σα σφουγγάρια τον κόσμο γύρω τους χωρίς να τον φιλτράρουν. Δεν έχουν ακόμα αναπτύξει τις απαραίτητες δεξιότητες για να μπορούν να έχουν σωστή και αντικειμενική κρίση για τα όσα διαδραματίζονται γύρω τους. Γι’ αυτά, ο κόσμος είναι όπως περιγράφεται στα παραμύθια: ονειρικός και μαγικός, όπου το καλό σχεδόν πάντα επικρατεί έναντι του κακού, με το επιμύθιο «ζήσαμε εμείς καλά και αυτοί καλύτερα». Κανείς όμως δεν ξέρει αν η «Σταχτοπούτα» τελικά έζησε ευτυχισμένη με το Βασιλόπουλό της.

Εντυπώνεται υποσυνείδητα λοιπόν στην ανατροφή των κοριτσιών από πολύ μικρή ηλικία, η ιδέα του όμορφου πρίγκιπα που έρχεται με το άσπρο του άλογο. Αυτή την εικόνα ενισχύουν και πολλές μητέρες, που προσομοιάζουν αυτές τις ιστορίες με τα μικρά τους κοριτσάκια και προβάλλουν τα όνειρα που έχουν για αυτά. Οι προσδοκίες των γονέων για τα παιδιά τους παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας του φύλου τους. Η μητέρα ονειρεύεται για το κοριτσάκι της να γίνει ευτυχισμένη και ολοκληρωμένη δημιουργώντας οικογένεια, ενώ αντίθετα θέλει το αγόρι της να καταξιωθεί επαγγελματικά και να κατακτήσει τον κόσμο. Αυτά είναι στερεότυπα που μεταλαμπαδεύονται ασυνείδητα από γενιά σε γενιά, και μέχρι και σήμερα ισχύουν όσο και αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε. Τέτοια στερεότυπα βρίσκουν έκφραση σε πολλά παραμύθια με τα οποία ανατρέφονται ολόκληρες γενιές παιδιών. Αν ο καθένας από εμάς ανατρέξει και θυμηθεί τα συναισθήματα που του προκαλούσαν τα παραμύθια της παιδικής του ηλικίας, θα διαπιστώσει τη μεγάλη επιρροή που του ασκούσαν.

Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να «ενοχοποιήσουμε» τα παραμύθια. Η κοινωνία είναι η υπεύθυνη για την όποια καθοδήγηση περνάει και αντανακλάται σε αυτά καθώς τα παραμύθια αποτελούν καθρέφτη της. Εναπόκειται σε γονείς και εκπαιδευτικούς να κάνουν την επιλογή και να περάσουν στα παιδιά τους μηνύματα που προωθούν την ανάπτυξή τους και την ομαλή προσαρμογή στο ρόλο τους και στο φύλο τους μέσα στην κοινωνία.

Κείμενο: Μαργαρίτα Λ.